“Жанұядағы тәрбиенің ерекшеліктері”


Әлдебек Айзат Қайыркелдіқызы
КМҚК №134 «Гауһар» тәрбиешісі

Халқымыздың  сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ, «Адамның бақыты-балада» деген екен. Кез келген адам өзі өмір бойы қуып жете алмайтын бақыт деген құдіретті сөздің өлшемі өмірінің жалғасы ұрпағымен келетініне мән бермеуі де мүмкін. Біреу бақытын байлықпен тапқысы келсе,екінші біреуі даңқ пен атақтан,мансап пен қызметтен іздестіреді. Мұның бәрі түсінген адамға қолдың кірі сияқты нәрсе. Адамға нағыз бақытты – тәрбиелі ұрпағы ғана сыйлай алады. «Адам ұрпағымен мың жасайды» деген сөз тегін айтылмаса керек. Олай болса,адам өмірінің мәні-өз ұрпағы.

Шыр етіп сәби дүниеге келген сәттен бастап ата-ана алдында нәзік те қиын,қыр-сыры  мол үлкен қоғамдық міндет тұрады. Ол-бала тәрбиесі. Бала тәрбиесінде алғашқы ұстаз-ата-ана. Бала үшін үй ішінен,ата-анадан артық тәрбиеші жоқ. Адамгершілік, бауырмалдық, татулық,  қайырымдылық, әдептілік, инабаттылық сияқты қасиеттер – жанұяда. Тәрбие балаға сөзбен,теориямен дамымайды,үлкендердің үлгісімен сіңеді. «Әкеге қарап ұл өсер,шешеге қарап қыз өсер» дейді дана халық. Бала кішкентай кезінен-ақ әр нәрсеге әуестеніп үлкендерге көмектескісі келеді. Бұған кейбір әке-шеше «жұмысымды бөгейсің,істеп жатқан ісімді бүлдіресің»деп ұрысып жіберуі мүмкін. Бұл қате түсінік. Керісінше,өзің жұмыс істеп жүргенде баланың қолынан келетін ісіне жағдай туғызып,оның үйренуіне көмектескен орынды.Тіпті балаға берген тапсырмаңыздың аяғына дейін орындалуына төзімділікпен бақылау керектігін де ұмытпаған  жөн. Өстіп баланың бірте-бірте еңбекке деген болашағына  жол ашылады. Әр істеген ісін ұқыпты да тындырымды орындалуына бағыт бересіз. Баланың жақсы ісін мадақтап,терісін оң етіп түсіндіріп отырса,ол да ересектерді сыйлап,кез келген тапсырмасын орындауға қарсылық білдірммейді. Орынсыз ұрысу,зеку,сұрақтарына дөрекі,келте жауа беру немесе әділ талап қоя алмау ата-ананың беделін түсіреді. Ата-ана-бала тәрбиесіндегі басты тұлға . Сондықтан әке де,шеше де балаларының жан дүниесіне үңіліп,мінез-құлқындағы ерекшеліктерді жете білгені жөн.Балалармен әңгімелескенде олардың пікірімен де санасып отырған орынды. Өз баласымен ашық сөйлесе алмай,сырласа білмейтін ата-аналар «Екеуміз де жұмыстамыз,кешкісін үй шаруасынан қол тимейді,баламен сөйлесуге уақыт жоқ» дегенді айтады. Бұл дұрыс емес. Баламен сөйлесуге тіпті арнайы уақыт бөлудің қажеті жоқ. Әке мен шеше ұл-қыздары мен үй шаруасына жүріп-ақ  әңгімелесіп,ой бөлісуге неге болмасқа. Жанұядағы жанжал,үлкендердің аузына келген сөздерді айтуы,баланың көзінше басқа біреуді сөгуі,біреудің сыртынан өсек айтуы балаға теріс әсер етеді. Бала алдында әке-шеше үй ішінің үлкендердің әдептілік танытқаны жөн. Мысалы, арақ пен темекінің толып жатқан зиянын біле тұра,балалардың көзінше арақ ішіп, үсті-үстіне темекі тартатын  бар. «Көрінген таудың алыстағы жоқ» дейді,ертен-ақ ұл өсіп  ержетеді,қыз өсіп бойжетеді. Сонда арақ пен темекінің зиянын қалай ұқтырамыз.

Негізінен жанұяның шырқы бұзылған,ата-анасы маскүнемдікке салынған немесе жарамдық жағынан азғынданған ортада бала,жасөспірім қашанғы жиркенішті көрністі,ондағы айқай-шу мен дау-жанжалға,ұрыс-керіске шыдап жүре бермек. Басқа өмір аңсайды немесе теріс жолға мүлде бет бұрып кетсе,онда бәйтеректің бір бұтағы қисық өсті дей беріңіз. Бақытсыз қыз,бұзақы ұл осыдан шығады. Сонда негізі кінәні кімнен іздейміз?!

Бұзақылықтың басы бос жүруден басталады. Кейде сабақты жиі қалдыруға әр түрлі сылтауларды  үлкендердің өзі үйретіп отырады. Бұл жағдайда балаға өтірік айтуды үйретіп отырғаннан аңғармай  да қалуы мүмкін. Жас шыбықты қалай исең,солай өседі ғой.

Иә, «Ұяда не көрсең ұшқанда соны ілерсің» демекші ата-ана тәрбиесі бала өмірінде үлкен із қалдырады. Баланың бойына барлық жақсы қасиеттерді дарыту,табиғат сыйлаған дарыны болса дамыту,дұрыс білім алуына жағдай жасау – ата-ананың басты парызы. Ендеше бала тәрбиесінде ұсақ-түйек дейтін ешнәрсе жоқ және сол нәрседен де қателесуге хақымыз жоқ. Бала – әр жанұяның бақыты. Олай болса,өз бақытымызды бағалай білейік.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *