«Таңшолпан – 2009» қыз сыны байқауының бағдарламасы


Тойланова Айнұр Сайлаубекқызы
Жамбыл облысы ,Т.Рысқұлов ауданы, Құлан ауылы Балалар мен жасөспірімдер орталығы қосымша білім беру педагогы

Қайырлы күн, құрметті қауым! «Таңшолпан – 2009» қыз сыны

байқауына қош келдіңіздер!

Сұлулыққа жаны құмар халқымыз ғасырлар бойы адал жар, сенімді де, өмірлік серік болар қыз баланың сымбаты мен келбеті, мінезі мен ақылы, тәрбиесі мен өнегесі қандай болу керектігі жөнінде ,дәстүрлі талғамы мен өлшемін қалыптастырған.

Халық ауыз әдебиеті мен жазба нұсқаларда бой жеткен қыз:

–          сұңғыла бойлы,

–          тотыдай таранған,

–          алтындай ардақты,

–          жібектей созылған,

–          мақпалдай масаты,

–          қарлығаштың қанатындай қиғаш қас,

–          құралайдың көзіндей мөлдіреген,

–          раушан гүлдей хош иісті,

–          айнадай таза,

–          сәуледей жарқыраған, айта берсе теңеуі көп қой, осындай сөз суреттерімен сұлу бейнесін сомдаған.

Бүгін біз игі салт озық дәстүрлерімізді жаңарту, кеңінен насихаттау, ежелгі қазақ қыздарына тән әдептілік, инабаттылық, ізеттілік, өнер секілді асыл қасиеттерді ту етіп көтеріп, жастардың көркемдік талғамын өсіре түсу, ақылды да, ажарлы өнерлі де талантты жас қыздарды көпшілікке таныстыру мақсатында аймақтық «Таңшолпан – 2009» қыз сыны байқауын өткізгелі отырмыз.

Халықтық тәрбиенің асыл қазынасы: ұлттық мәдениет, ізгі салт мерекесіне қош келдіңіздер!

Сонымен ортаға бүгінгі кештің аруларын шақырамыз.

№ 1 Ару……………………………………………..мектебі ………………………………………………….

№ 2 Ару……………………………………………..мектебі ………………………………………………….

№ 3 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 4 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 5 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 6 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 7 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 8 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 9 Ару …………………………………………….мектебі ………………………………………………….

№ 10 Ару …………………………………………..мектебі ………………………………………………….

№ 11 Ару …………………………………………..мектебі ………………………………………………….

№ 12 Ару …………………………………………..мектебі…………………………………………………..

№ 13 Ару …………………………………………..мектебі ………………………………………………….

№ 14 Ару …………………………………………..мектебі ………………………………………………….

№ 15 Ару …………………………………………..мектебі ………………………………………………….

Әділдікпен баға берер аруға

Әділдікпен қара қылды жаруға

Әділ қазы алқаларын сайлайық

Ақ аруды таңдап бүгін алуға

Бүгінгі байқауымыздың әділ қазылар алқасымен таныс болыңыздар.

1. ………………………………………………………………………………………………………………………

2. ……………………………………………………………………………………………………………………….

3………………………………………………………………………………………………………………………..

4…………………………………………………………………………………………………………………………

5…………………………………………………………………………………………………………………………

6…………………………………………………………………………………………………………………………

7…………………………………………………………………………………………………………………………8………………………………………………………………………………………………………………………….

Қазақ халқының ұлттық – мәдени игіліктерінің бірі, қанымызға сіңісті, жанымызды серпілдетіп, марқайтып қанаттандыратын ақ тілек – бата

Әділ қазылар алқасынан аруларымызға ақ тілек  – бата сұраймыз.

Құрметті өнер сүйер қауым. Аймақтық «Таңшолпан – 2009» қыз сыны ережесімен сіздерді таныстырып өтуге рұқсат етіңіздер.

Байқау талаптары:

Байқауға 11 – 12 жас аралығындағы өнерлі де, ажарлы, ақылды да, тапқыр қыздар қатыса алады;

Байқауға қатысатын қыздардың ұлттық киімі, қазіргі үлгідегі сәнді киімі болуы керек;

Байқау сынақтары:

1.      Тіл мәдениеті (сәлемдесу, өзін – өзі таныстыру)

2.      Қазақтың ұлттық  киім үлгісін насихаттау, ою ою және оны қорғау.

3.      Білім безбені (салт – дәстүр, мақал – мәтелдер, тиым сөздер, нақыл сөздерді білуі)

4.      Өнерліге өріс кең (1 өнерін ұсыну)

5.      Ғажайып киім үлгісін ұсыну

6.      Үй тапсырмасы (дайындаған тағамды қорғау)

 

Өнер қуып арулар өтер деймін

Бір басына өнері жетер деймін

Бәске түскен бар ару, кезектесіп,

Таныстырып өздерін өтер деймін

Көрсең көңілің толады дегендей, енді әсемде көрікті аруларымызбен танысайық.

Сөз № 1 нөмірлі аруымыз

1. ………………………………………………………………………………….                                                    2. ………………………………………………………………………………….                                                    3……………………………………………………………………………………                                                    4…………………………………………………………………………………….                                                    5……………………………………………………………………………………                                                    6…………………………………………………………………………………….

7…………………………………………………………………………………….                                                     8…………………………………………………………………………………….                                                    9…………………………………………………………………………………….                                                    10……………………………………………………………………………………                                                    11……………………………………………………………………………………                                                                                                                              12……………………………………………………………………………………                                                    13……………………………………………………………………………………                                                    14……………………………………………………………………………………                                                    15……………………………………………………………………………………

Сөз 15 нөмірлі  аруымыз   ……………………………………………………………………………………

беріледі.

Таныс болдық арулар тегіменен,

Туып – өскен мекені, еліменен.

Маған тартқан бәрі ақын көрінеді,

Таныстырып кетті ғой төгіп өлең.

Ата – бабамыз ұрпақ тәлім – тәрбиесіне өмірімнің жалғасы деп қарап «Адам көркі шүберек» деген түйін жасап, жас шамасына, ерекшелігіне қарай үйлесімді, ыңғайлы киім кигізген.

Ән жырмыз ой тереңі,

Баба сыйы бәйтерегі

Қазақ қызы біз боламыз

Комзол киген сәукелелі

Арулар номерлері бойынша сахнада жүріп өтіп төрден орын алады:

1. ………………………………………………………………………………….                                                    2. ………………………………………………………………………………….                                                    3……………………………………………………………………………………                                                    4…………………………………………………………………………………….                                                    5……………………………………………………………………………………                                                    6…………………………………………………………………………………….                                                    7…………………………………………………………………………………….                                                     8…………………………………………………………………………………….                                                     9…………………………………………………………………………………….                                           10……………………………………………………………………………………                                                    11…………………………………………………………………………………..                                                                                                                       12……………………………………………………………………………………                                                    13……………………………………………………………………………………                                                    14……………………………………………………………………………………                                                    15……………………………………………………………………………………

Қазақ халқының қол өнері – көне заман тарихымен бірге дамып, біте қайнасып келе жатқан бай қазына. Ою – өрнекке қазақ халқы зор мән берген.

«Ою ойғанның ойы ұшқыр» деп, қазақ халқы шеберлерін бір ақ мақалмен сомдаған.

Ендеше аруларымыздың келесі орындайтын сынағы ою – ою. Өздеріңізге берілген ою – ойып, кезекпен қорғап әділқазы алқасына тапсырасыздар. Ою – оюға 3 минут уақыт беріледі.

Берілген уақыт тәмамдалды. Арулар өздеріңіз ойған оюларды қорғауларыңызды сұранамыз.

1. ………………………………………………………………………………….

2. ………………………………………………………………………………….

3……………………………………………………………………………………

4…………………………………………………………………………………….

5……………………………………………………………………………………

6…………………………………………………………………………………….

7…………………………………………………………………………………….

8…………………………………………………………………………………….

9…………………………………………………………………………………….

10……………………………………………………………………………………

11…………………………………………………………………………………..

12……………………………………………………………………………………

13……………………………………………………………………………………

14……………………………………………………………………………………

15……………………………………………………………………………………

 

 

Байқауымыздың келесі сынағы:

Білім безбені: (салт – дәстүр, мақал – мәтел, нақыл сөздер білуі) «Ойы байдың, сөзі бай», «Жасында байқары жоқтың, үлкейгенде айтары жоқ» дегендей , ендігі кезекте сынға түскен аруларымыздың берілген сұраққа дәл де нақты жауап берулерін байқайық.

Сондай – ақ арулар берілген мақалдың жалғасын табуы керек. (дайындалуға бір минут уақыт беріледі. Берілген уақыт тәмамдалды.)

1.а) Жеті қазынаны ата. (1 ер жігіт, 2 сұлу әйел, 3 нақыл білім, 4 жүйрік ат, 5 қыран

бүркіт, 6 берен мылтық, 7 жүйрік тазы (ит))

ә) Қыз өріс, ұл … (қоныс)

б) Қазақта топ аттылар жарысын не деп атайды? (бәйге)

 

2.а) Үш арсызды ата (1 ұйқы арсыз, 2 тамақ арсыз, 3 күлкі арсыз)

ә) Ел мақтаған жігітті, … (қыз жақтаған)

б) Бір топ аттылар тартыспағын қазақта қалай атайды? (көкпар)

 

3.а)  7 жетім: (Тыңдамаған сөз жетім

Киюсіз тозған тон жетім

Иесіз қалған жер жетім

Басшысыз қалған ел жетім

Аққу – қазсыз көл жетім

Елінен айырылған ер жетім

Замандасы қалмаған қарт жетім)

ә) Жақыныңды жаттай сыйла, жат… (жанынан түңілсін)

б) Ертедегі елін жаудан қорғаған қазақ батырларының адам жинауын қалай

атаған? (қол жинау)

 

4.а) Бес қатерді ата (1. от, 2. жау, 3. борыш,4. ауру, 5. сөз)

ә) Қыздың малын … (қынға сүрт)

б) Анаға арналған ақын – жазушылардың өлең жолдарынан 1-2 шумақ өлең

оқып беріңіз

 

5.а) Жеті күнді ата …(1.бүгін, 2. ертең, 3. бүрсүгіні, 4. арғы күн, 5. ауыр күн, 6. соңғы

күн, 7. азына.)

ә) Анаңа ауыр сөз айтпа, атаңа…. (ауыр жүк артпа)

б) Нағашы жұрт кімге қамқоршы? (жиенге)

 

6.а) Жеті жұтты ата… (1. құрғақшылық, 2. жұт(мал қырылу), 3. өрт, 4. оба(ауру), 5.

соғыс, 6. топан су, 7. зілзала(жер сілкіну))

ә) Ана алдында құрмет, ата алдында…. (қызмет)

б) Ұзын мұртты сарылар,

Қойындарында наны бар (бидай)

 

7.а) Төрт мұратты ата (дау мұраты-біту

саудагер мұраты-ұту

қыз мұраты-кету

жол мұраты-жету)

ә) Ұлдың ұяты әкеге

Қыздың …..(ұяты шешеге)

б) Ораза кезінде аруақтарға жасалатын құрмет (пітір)

 

 

 

8.а) Төрт құбыланы ата…(1.шығыс, 2. батыс, 3. оңтүстік, 4. солтүстік)

ә) Жақсы аға орман

Жақсы……(іні қорған)

б) Қыз ұзатылғанда айтылатын жыр (сыңсу)

 

9.а) Үш көзді ата… (су анасы-бұлақ )

(жер анасы-тұяқ)

(сөз анасы-құлақ)

ә) Адам ұрпағымен …(мың жасайды)

б) Қалжа кімге сойылады (жаңа босанған әйелге)

 

10.а) Үш қуаныш (алғыс алу, өзіңді көптің іздеуі, ісіңнің өшпеуі)

б) Бір жақсы қыз … (екі жаман ұлға татиды)

в) Қазақтар өкпе ауруын немен емдеген? (қымыз)

 

(№ 1 Арудан бастап жауап береді. Жауаптың толық жауабы оқылып отырылады)

Байқаудың келесі сынағы:

«Өнерліге өріс кең» (1 өнерін ұсыну)

«Құлақтан кіріп бойды алар,

әсем әнмен тәтті күй»- деп ұлы Абай атамыз мұра етіп қалдырған жыр жолдары бүгінде барша өнер сүйер қауымның ұранына айналды. Олай болса ән мен би өнердегі шеберліктеріне назар аударайық.

Ортаға:  № 1 аруымыз                                                   1. ………………………………………………………………………………….  2. ………………………………………………………………………………….

3……………………………………………………………………………………                                                    4…………………………………………………………………………………….                                                    5……………………………………………………………………………………                                                    6…………………………………………………………………………………….                                                   7……………………………………………………………………………………    8…………………………………………………………………………………….                                                    9…………………………………………………………………………………….                                                    10……………………………………………………………………………………                                                   11…………………………………………………………………………………..                                                                                                                        12……………………………………………………………………………………                                                   13……………………………………………………………………………………                                                   14……………………………………………………………………………………                                                    15……………………………………………………………………………………

Байқаудың бесінші бөлімі: Ғажайып киім үлгісін ұсыну.

Қыздарға әсемдік жарасады

Талғамы таң нұрымен таласады

Қыпшақ бел, сұңғақ бойлы қаракөзге

Жан біткен таңдай қағып қарасады-, дей келе,

ортаға: №1 аруымызды шақырамыз.

1. ………………………………………………………………………………….  2. ………………………………………………………………………………….

3……………………………………………………………………………………                                                    4…………………………………………………………………………………….                                                    5……………………………………………………………………………………                                                    6…………………………………………………………………………………….                                                   7……………………………………………………………………………………    8…………………………………………………………………………………….                                                    9…………………………………………………………………………………….                                                    10……………………………………………………………………………………                                                   11…………………………………………………………………………………..                                                                                                                        12……………………………………………………………………………………                                                   13……………………………………………………………………………………                                                   14……………………………………………………………………………………                                                    15……………………………………………………………………………………

Өзі сұлу адамның ісі де, қимылы да тіпті тамақты дәмдеп жасауы да сұлу, әдемі болуы да тиіс. «Ас адамның арқауы» тақырыбында қыздарымыздың аспаздық шеберліктерін сынап көрелік.

Байқауымыздың соңғы бөлімі; Үй тапсырмасы (арулар өздері дайындаған тағамды қорғайды)

Осымен байқауымыздың алтыншы бөлімі де аяқталды әділ-қазылар алқасы өздерінің шешімін шығарғанша аздаған үзіліс жариялаймыз.

Қазақ халқы қыз баланы «үй ұйытқысы» деп ұстауға, отбасы тіршілігіне баулыған ине ұстап, іс тіккізген, оймақ кигізіп, ою ойғызған, құрақ құратып шілтер тоқытқан, тамақ пісіртіп, қайшы ұстатып әр істің жөн жобасына баулыған.

Алты жаста суыртпақ суыртып, қол өнерге баулыған. Жеті жаста жүн түткен. Сегіз жаста нан илеп қамыр жайған. Тоғыз жаста кесте тіккен.

Он жаста шешесімен бірге отау жабдығына кіріскен.Он бір жаста оймақ киіп ою ойған.

Он екі жаста шай құйып қонақ күткен.Он үш жаста жабдығын бітіріп, оң жақта отырған. Осындай ұлағаты мол халқымыздың қыз бала тәрбиесі өз жалғасын тауып жаңғыра бермек.

Бүгінгі кешіміздің соңында: Ұлтымыздың әр сөзі

Асып жатыр кәдеге

«Қыздар сыны» мінекей

Келіп жетті мәреге,- деп Аруларымыздың әділ бағасын беретін әділ қазылар алқасына сөз кезегін береміз.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *