Мінез-құлықтың рефлекторлық табиғаты: Шартсыз және шартты рефлекстер


Асан Жанарай
Ақмола облысы,Шортанды ауданы, Новоселовка аулы биология мұғалімі

Ұзақ  мерзімді  жоспардың  тарауы: Координация және реттелу.

Күні:

Сынып: 7-сынып
Мұғалімнің  аты-жөні: Асан Жанарай Новоселовка орта мектебінің биология мұғалімі

Қатысқандар:

Қатыспағандар:
Осы  сабақта  қол  жеткізетін  оқу  мақсаттары
7.1.7.6 Мінез-құлықтың рефлекторлық табиғатын  түсіндіру

Ойлау  дағдыларының  деңгейі
Жоғары  деңгей  дағдылары
Сабақтың  мақсаты

1.Барлық оқушылар:   Шартты және шартсыз рефлекс ұғымын ажырату.

2.Көпшілік оқушылар : Мінез-құлықтың рефлекторлық табиғатынының маңызын білу.

3.Кейбір оқушылар:  факторл 3.Кейбір оқушылар:  Шартсыз рефлекстің қалыптасуы

және тежелуге  әсер ететін факторларды анықтау
Бағалау  критерийі

-Шартты және шартсыз рефлекс  ұғымдарын анықтайды.

-Мінез-құлық  рефлекторлық табиғатын түсіндіреді.
Тілдік  мақсаттар
1.     Оқу мақсатына қатысты  сөздік қор мен терминдер: Рефлекс,шартты рефлекс,шартсыз рефлекс, түйсік (инстинкт),мінез-құлық

2.     Оқылым және айтылым:Оқушылар оқи отырып өз пікірлерін айтып топ ішінді талқылайды.

3.     Диалогтар мен жазу үшін қолданылатын тіркестер:

А)… туа пайда болады.

В)… жүре пайда болады.

С)… барлық түрдің дарақтарына тән.

Д)…жеке дараққа тән.

Е) …тұқым қуалайды.

F) …тұқым қуаламайды.

Құндылықтарды  дамыту
Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы құндылығына байланысты  үштілділік қағидатын  қолдану
Пәнаралық байланыстар
Жануартану-омыртқалы және омыртқасыз жануарлардың инстинкті мінез-құлқы

Анатомия- рефлекс орталық жүйке жүйесінде( жұлын мен ми) жүзеге асады

Үштілділік қағидатына байланысты: қазақ,орыс,ағылшын тіл пәндері.

Ағылшын, орыс  тілінде терминдік сөздерді кіргізу

Қазақ тілі-сөздік қорын молайту

Алдынғы  білім

7.1.7.1-жануарларжүйке жүйесінің типтерін салыстыра алады

7.1.7.2-жүйке жүйесінің қызметін біледі

7.1.7.3-жүйке жасушасының компонеттерін біледі

7.1.7.4-орталық жүйке жүйесі құрылысымен қызметін салыстыра алады

Сабақтың  барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар
Сабақтың басы

5 мин.

1.Ұйымдастыру  кезеңі . Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Сабаққа деген көңіл күйін анықтау мақсатында  көңіл –күй смайликтерін белгілеу арқылы  оқушылардың сабаққа зейінін шоғырландыру.

А)Оқушылармен сәлемдесу ,түгелдеу олардың денсаулығына,көңіл-күйіне баса назар аудару,техникалық қауіпсіздік шараларын сақтауды ескерту ,оқушылардың және сыныптың сабаққа даярлығын тексеру.

Ә)«Геометриялық фигуралар»  арқылы  3 топқа бөлу.

Әр топтан өздері таңдаған фигураны неге таңдағаны туралы сұралады. Оқушылардың ойын білгеннен кейін мұғалім өзі  түсіндіреді.
Үшбұрыш – жігерлі, өзіне сенімді, тез шешім қабылдайды, қажырлы тұлға, лидер. Шыдымды, тәуекелшіл.

Төртбұрыш – батыл, барлық құбылыстарға қызығушылық білдіреді. Әуесқой. суық тиіп ауруға және жарақаттануға деген беталыстары басым.
Шеңбер:
– тұлғааралық қатынастарда үйлесімділікке талпынушы, байланысқа түсуші, мейірімді, жанашырлыққа қабілетті, жомарт;
– танымал емес шешім қабылдауға тырысады, басшылықта демократиялы басшылық стилін ұстанушы;
– күн тәртібі майыспалы, қоғамдық жұмыстарға бейім;
– тума психолог.

А4 қағаздар,

қалам, түрлі-түсті қағаз

Флипчарт,

маркер

Сабақтың

ортасы

5 мин

(М) мұғалімнің түсіндіруі.

Мұғалім «рефлекс» ұғымын түсіндіріп,шартты және шартсыз рефлекстер туралы толық түсінік қалыптастырады . Рефлектерді шынайы өмір мен байланыстырып,мысал келтіреді .

.  Үстел үстінде кеседе шай тұрған еді.  Сіз барып ұстап көріп едіңіз, ыстық болғасын бірден қолыңызды алдыңыз. Сұрақ: Сіз  неге бірден ойланбастан қолыңызды алдыңыз?

Оқушылар өз ойларын айтады.

Сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру.

РЕФЛЕКС –  дегеніміз организмнің ішкі және сыртқы орта әсерінен орталық жүйке жүйесі арқылы жауап қайтаруы.

Рефлекс типіне байланысты: шартты және шартсыз рефлесктер болып бөлінеді.

Шартсыз рефлекстер туа пайда болады. Оның негізгі маңызы организмнің сыртқы орта жағдайына бейімделуін қамтамасыз етуі.

Шартсыз рефлекстер: көздің қарашығының жарыққа жауабы, ыстық затқа саусақ тигенде қолды тез арада тартып алу жауабы, шөлдеу, ашығу, жұтыну т.б

Қоршаған жағдайларға жақсы бейімделу үшін өмір тәжірибесін пайдалануға мүмкіндік беретін, өмір бойы қалыптасумен болатын бұл дағдылар шартты рефлекстер деп аталады.

1-тапсырма – (Ж) Түртіп алу әдісі – INSERT  мәтінді оқу мен белгілеу  Бұл тәсіл бойынша оқу материалдары дайын күйінде беріледі. Кесте түрінде жазылады

Білемін (Ү)
Жаңа ақпарат (+)
Мен олай  ойламаймын(-)
Сұрағым бар (?)
-тапсырманы кестені толтыру арқылы жүзеге асады

-алдын білген мәлімет болса,білемін бағанына (Ү) белгісін қояды

– тақырыптан жаңа білім алса,жаңа ақпарат бағанына (+) белгісін қояды

-жаңа тақырыптан келіспейтін ой болса,мен олай ойламаймын бағанына (-) белгісі қойылады

-жаңа тақырыпты түсіндіру барысында сұрақ туындаса,сұрағым бар бағанына(?)  белгісі қойылады

 

–         Топтар жаңа білімді талқылайды,бір-біріне түсіндіреді.

–         Түсінбеген сұрақтарын мұғалімнен сұрайды.

«Қол шапалақ» әдісі арқылы бағаланады.

2-Тапсырма   –  (Ж)   Шартты рефлекстер,шартсыз рефлекстер түрлері және олардың сипаттамаларын сәйкестендіріңіз

1.Шартты рефлекстер
А.Тұрақсыз түзілуі де,жойылуы да  мүмкін
2.Шартсыз рефлекстер
В.Организм қабылдайтын кез келген тітіркенуге түзіледі

С.Тұқым қуалау арқылы берілетін,туа біткен

Д.Тұрақты рефлекс доғасы болады

Е.Сәйкес тітіркенуге жауап жүзеге асырылады

F.Шарттсыз рефлекс негізінде қалыптасады

G.Үлкен ми сыңарларының қыртысының іс-әрекеті арқылы жүзеге асырылады

H.Жұлын мен жұлын бағана, қыртыс асты ядро деңгейінде жүзеге асады

I.Белгілі түр дараларына (особь) тән

J.Дайын рефлекс доғасы жоқ
Дескриптор   -мінез-құлықтың рефлекторлық табиғаты:шартсыз және шартты рефлекстерді ажыратады

-шартты,шатсыз рефлекстерге мысал келтіреді

(ҚБ « Мадақтау сэндвичі» мұғалім бағалайды

 

3-тапсырма – (Тж)   «Детальдарын қосу» әдісі.Сөйлемдерді толықтыру қажет

1.Шартты рефлекс тежеледі.

2.Түйсік ол – шартсыз рефлекстер тізбегі.

3.Омыртқалы және омыртқасыз жануарларда түйсік үлкен рөл атқарады.
4.Шартты рефлекс тежелуінің не сөнуінің зор маңызы бар.

Жұлдызша арқылы бағалау

Оқулық: А.Р.Соловьева,Б.Т.Ибраи мова,

Ж.Ә.Алина

Флипчарт,

маркер,стикер
Сабақтың соңы

5 мин.
Оқушылар «СМС» рефлексиясын жасайды:

Сабақта не ұнады …

Маған ұнамады …

Сабақта өзгерткім келеді …

 

 

Қорытынды:  «Менің мінез-құлқым»  Эссе жазу

 

Таратпа  материалдар

кестелер
Саралау –оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?
Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?
Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар:   Шартты және шартсыз рефлекс ұғымын анықтау

Көпшілік оқушылар : Мінез-құлықтың рефлекторлық табиғатынының маңызын білу.

.Кейбір оқушылар:  Шартсыз рефлекстің қалыптасу және тежелуге әсерететін факторларды анықтау
1) Түртіп алу әдісі – INSERT  мәтінді оқу мен белгілеу  Бұл тәсіл «Қол шапалақ» әдісі арқылы бағаланады.

2)  Сәйкестендіру кестесін әр оқушы жеке-жеке орындап,

мұғалімнің бағалауы «Мадақтау сэндвичі»әдісі арқылы бағаланады

3) «Детальдарын қосу» әдісі арқылы жаңа тақырыпты бекітіп,

«Басбармақ»әдісі арқылы бағаланады
Денсаулық және қауіпсіздік:интерактивті тақта, компютерді   ток көздеріне  қосқанда қауіпсіздік шараларын сақтау.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/ оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы Оқу мақсатына қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Мен  оқушыларға  дайын  мәлімет  бердім  бе, әлде  оларды  нәтижеге  жетелеп, бағыттадым  ба?

Оқушылардың  тақырыпты  үйренгендігінің  дәлелі  не  болады?
Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?