«Метрология стандарттау және сертификаттау» пәні бойынша «Метрология» ұғымы.Метрологияның негізгі мақсаттары.Негізгі анықтамалар мен ұғымдар.
Аймұхаметова Арайлым Жангелдіқызы
КМҚК«Радиотехника және байланыс колледжі» 3 курс студенті
Жетекші: арнайы пәндер оқытушысы Абылғазинова Балғын Асылбековна
Ø «Метрология» ұғымы
Ø Метрологияның негізгі мақсаттары
Ø Негізгі анықтамалар мен ұғымдар
Ø Метрология дегеніміз – өлшеу туралы, өлшеу әдістері туралы ғылым, грек тілінен аударғанда ”Мера”- Өлшем, ”Логос”-ғылым. Өлшемді ең маңыздысы-өлшем бірлігі.
Ø Өлшем бірлігі дегеніміз- заңдық тәртіппен берілген, яғни, Si халықаралық өлшем жүйесі.
Ø Метрология бұл әр түрлі өлшеулер туралы және оларды біріктіру әдісімен және құрал жабдықтарымен қамтамасыздандыратын ғылым.
Ø Метрология ғылымының теориялық және тәжірибелік жетістіктерін міндетті түрде бәр өнеркәсіп кешендері және далдық ғылымдар қолданылады. Метрология пәні өлшеудің дәлдігін және бірлігін қарастыратын пән.
Метрологияның негізгі мақсаттары:
ü физикалық шамалар мәндерін, мемлекеттік эталондарын және үлгілі өлшеу жабдықтарын орнату;
ü өлшеу теориясын, әдістерін және өлшеу мен бақылау жабдықтарын дайындау;
ü өлшеу бірлігін қамтамасыз ету;
ü өлшеу қателіктерін, өлшеу және бақылау жабдықтарының дәлдігін анықтау әдістерін дайындау;
өлшемдерді эталондардан немесе үлгілі өлшеу жабдықтарынан жұмысшы өлшеу жабдықтарына беру әдістерін дайындау
Өлшеу – белгілі бip физикалық шаманың мәнін өлшеу жабдығы көмегімен анықтау.
Өлшеу жабдықтары – мөлшерленген метрологиялық қасиеттерімен бөлінген техникалық жабдықтар. Өлшеу жабдықтары қатарына жатады: физикалық шамалар эталондары, үлгілі мөлшерлер, үлгілі өлшеу жабдықтары және жұмысшы өлшеу жабдықтары.
´ Өлшем бірліктері бұл өлшемдердің қорытындылары және заңдылық бірлестерін қарастырады.
´ Мысалы ток (ампер) кернеу (вольт). Осының барлығы ГОСТ бойынша тіркелген.
´ Метрологиялық терминдер мен анықтамалар ГОСТ бойынша беріледі.
´ Г О– государственный
´ С –стандарт
´ Т – терминов
´ Шағын тарихтан
´ Ерте заманда алған рет уақытты аудандарды қашықтықтарды көлемдерді және салмақтарды өлшей бастағын.Өлшем ретінде адамның денесінің әр түрлі бөліктерінің ұзындығы яғни шынтақ, табан, саусақ ұзындықтары т.б
´ Вавилонда біздің эрамызға дейін күнде 24 сағатқа ал минутты 60 с берген.Осы Вавилондық өлшемдер Грецияға т.б жерлерге тараған.
´ Физикалық шамалар эталондары – ресми түрінде физикалық шамалар эталондарымен бекітілген ең жоғары болуы мүмкін дәлдікті қамтамасыз етуге негізделген өлшеу жабдықтары немесе өлшеу жабдықтарының кешені.
´ Үлгілі мөлшерлер – берілген физикалық шаманы қамтамасыз етуге негізделген өлшеу жабдықтары.
´ Үлгілі өлшеу жабдықтары – үлгілі есебінде бекітілген мөлшерлер, өлшегіш аспаптар немесе түрлендіргіштер.
´ Жұмысшы өлшеу жабдықтары – физикалық шаманы беруімен байланысты емес өлшеуге қолданылатын мөлшерлер, құрылғылар немесе аспаптар.
Өлшегіштің түрлері:
ü Тура
ü Жанама
ü Жинақталған
Тура өлшеу дегеніміз – физикалық шамалардың сандық мәнін құрал көмегімен іздеу. Мысалы:вольтметрмен кернеуді өлшеу
Жанама өлшеу: физикалық шаманың іздеу мәнің формула арқылы есептеу. Мысалы :тоқ ж/е кернеуді өлшеу б/ша қутты анықтау P=I*U
Жинақталған бірнеше атаулы шамаларды бір уақытта өлшеп, тенестіру жүйеге шешіммен табу. Мысалы: жинақталған кондисатордың сыйымдылықтарың өлшеу.
Салыстыру әдісі 3 түрге қолданылады:
Ø дифференциялдық әдіс – өлшенетін шаманың ж/е белгілі шаманың айырмашылығы
< = X-Y
Ø Нөлдік әдіс – айырмашылық мәнді нөлге теңестіреді (әкелінеді)
Х=Y
Ø Орынбасу әдіс – өлшенетін шаманы белгілі шамамен алмастыру
Глоссарий
Метрология – метрология – metrology
Өлшем бірлігі – единица измерения – unit of measure
Өлшеу құралдары – измерительные приборы – measuring devices
Тура өлшеу – прямые измерения – direct measurement
Жанама өлшеу – косвенные измерения – indirect measurement