Аймұхаметова Арайлым Жангелдіқызы
КМҚК«Радиотехника және байланыс колледжі» 3 курс студенті
Жетекші: арнайы пәндер оқытушысы Абылғазинова Балғын Асылбековна

Ø  «Метрология» ұғымы

Ø   Метрологияның негізгі мақсаттары

Ø  Негізгі анықтамалар мен ұғымдар

Ø  Метрология дегеніміз – өлшеу туралы, өлшеу әдістері туралы ғылым, грек тілінен аударғанда ”Мера”- Өлшем, ”Логос”-ғылым. Өлшемді ең маңыздысы-өлшем бірлігі.

Ø              Өлшем бірлігі дегеніміз- заңдық тәртіппен берілген, яғни, Si халықаралық өлшем жүйесі.

Ø  Метрология бұл  әр  түрлі өлшеулер туралы және оларды біріктіру әдісімен және құрал жабдықтарымен қамтамасыздандыратын ғылым.

Ø  Метрология ғылымының теориялық және тәжірибелік жетістіктерін міндетті  түрде бәр өнеркәсіп кешендері және далдық ғылымдар қолданылады. Метрология пәні өлшеудің дәлдігін және бірлігін қарастыратын пән.

Метрологияның негізгі мақсаттары:

ü  физикалық шамалар мәндерін, мемлекеттік эталондарын және үлгілі өлшеу жабдықтарын орнату;

ü  өлшеу теориясын, әдістерін және өлшеу мен бақылау жабдықтарын дайындау;

ü  өлшеу бірлігін қамтамасыз ету;

ü  өлшеу қателіктерін, өлшеу және бақылау жабдықтарының дәлдігін анықтау әдістерін дайындау;

өлшемдерді эталондардан немесе үлгілі өлшеу жабдықтарынан жұмысшы  өлшеу жабдықтарына беру әдістерін дайындау

Өлшеу – белгілі бip физикалық шаманың мәнін өлшеу жабдығы көмегімен анықтау.

Өлшеу жабдықтары – мөлшерленген метрологиялық қасиеттерімен  бөлінген техникалық жабдықтар. Өлшеу жабдықтары қатарына жатады: физикалық шамалар эталондары, үлгілі мөлшерлер, үлгілі өлшеу жабдықтары және жұмысшы өлшеу жабдықтары.

´  Өлшем бірліктері бұл өлшемдердің қорытындылары және заңдылық бірлестерін қарастырады.

´   Мысалы ток (ампер) кернеу (вольт). Осының барлығы  ГОСТ бойынша тіркелген.

´  Метрологиялық терминдер мен анықтамалар ГОСТ бойынша беріледі.

´  Г О– государственный

´  С –стандарт

´  Т – терминов

´  Шағын тарихтан

´  Ерте заманда алған рет  уақытты аудандарды қашықтықтарды көлемдерді және салмақтарды өлшей бастағын.Өлшем ретінде адамның денесінің әр түрлі бөліктерінің ұзындығы яғни шынтақ, табан, саусақ  ұзындықтары т.б

´  Вавилонда біздің эрамызға дейін күнде 24 сағатқа ал минутты  60 с берген.Осы Вавилондық өлшемдер Грецияға т.б жерлерге  тараған.

´  Физикалық шамалар эталондары – ресми түрінде физикалық шамалар эталондарымен бекітілген ең жоғары болуы мүмкін дәлдікті қамтамасыз етуге негізделген өлшеу жабдықтары немесе  өлшеу жабдықтарының кешені.

´              Үлгілі мөлшерлер – берілген физикалық шаманы қамтамасыз етуге негізделген өлшеу жабдықтары.

´              Үлгілі өлшеу жабдықтары – үлгілі есебінде бекітілген мөлшерлер, өлшегіш аспаптар немесе түрлендіргіштер.

´              Жұмысшы өлшеу жабдықтары – физикалық шаманы беруімен байланысты емес өлшеуге қолданылатын мөлшерлер, құрылғылар немесе аспаптар.

Өлшегіштің түрлері:

ü  Тура

ü  Жанама

ü  Жинақталған

Тура өлшеу дегеніміз – физикалық шамалардың сандық мәнін құрал көмегімен іздеу. Мысалы:вольтметрмен кернеуді өлшеу

Жанама өлшеу: физикалық шаманың іздеу мәнің формула арқылы есептеу. Мысалы :тоқ ж/е кернеуді өлшеу б/ша қутты анықтау P=I*U

Жинақталған бірнеше атаулы шамаларды бір уақытта өлшеп, тенестіру жүйеге шешіммен табу. Мысалы: жинақталған кондисатордың сыйымдылықтарың өлшеу.

Салыстыру әдісі 3 түрге қолданылады:

Ø              дифференциялдық әдіс – өлшенетін шаманың ж/е белгілі шаманың айырмашылығы

< = X-Y

Ø              Нөлдік әдіс – айырмашылық мәнді нөлге теңестіреді (әкелінеді)

Х=Y

Ø              Орынбасу әдіс – өлшенетін шаманы белгілі шамамен алмастыру

 

Глоссарий

Метрология –  метрология – metrology
Өлшем бірлігі – единица измерения –  unit of measure
Өлшеу құралдары – измерительные приборы –  measuring devices
Тура өлшеу – прямые измерения –  direct measurement
Жанама өлшеу – косвенные измерения – indirect measurement